Portal Hipertansiyon Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri
- Doç.Dr.Mutlu Ünver
- 17 Tem
- 4 dakikada okunur
Portal hipertansiyon, genellikle ileri evre karaciğer hastalıklarının bir sonucu olarak ortaya çıkan, ciddi ve potansiyel olarak hayatı tehdit edebilen bir damar basıncı bozukluğudur. Bu durum, karaciğerin içinden geçen portal toplardamarda (portal ven) kan basıncının yükselmesiyle gelişir. Karaciğer hücrelerinde oluşan skar dokuları (fibrozis veya siroz), bu damardaki kan akışını engeller veya yavaşlatır. Bunun sonucunda, karın içi organları besleyen damar sistemi üzerindeki yük artar ve bu basınç artışı birçok farklı komplikasyonu da beraberinde getirebilir.
Özellikle yemek borusu ve mide çevresindeki damarların genişleyip yırtılmasıyla meydana gelen iç kanamalar, portal hipertansiyonun en istenmeyen sonuçları arasındadır. Erken tanı ve uygun tedavi yaklaşımları, bu risklerin önüne geçmede hayati öneme sahiptir. Peki, portal hipertansiyon tam olarak nasıl bir hastalıktır? Neden olur, hangi belirtilerle kendini gösterir ve hangi yöntemlerle tedavi edilir? Bu yazıda, konuyu tüm yönleriyle ele alıyoruz...
İçindekiler
Portal Hipertansiyon Nedir?
Portal hipertansiyon, karaciğere kan taşıyan portal toplardamardaki (portal ven) basıncın yükselmesidir. Normalde portal venden geçen kan, karaciğerde süzülür ve kalbe geri yönlendirilir. Ancak siroz gibi hastalıklarda karaciğer sertleştiği için bu kan akışı zorlaşır ve damarda basınç artar. Bu durum, kanın alternatif yollara yönelmesine ve bu yeni yolların (özellikle yemek borusu çevresindeki damarlar) genişleyerek kanama riski oluşturmasına neden olur.
Portal Hipertansiyon Nedenleri Nelerdir?
Portal hipertansiyon, tek bir nedene bağlı gelişmeyen, genellikle altta yatan ciddi karaciğer rahatsızlıklarının bir sonucu olarak ortaya çıkan bir durumdur. En yaygın sebep siroz olmakla birlikte, damar tıkanıklıkları, enfeksiyonlar ve kalıtsal hastalıklar da bu tabloya yol açabilir. İşte portal hipertansiyona yol açabilecek başlıca nedenler:
Neden | Açıklama |
Karaciğer Sirozu | Genellikle kronik karaciğer hastalığının son aşamasıdır. En yaygın nedenleri arasında viral hepatit C, alkol kullanımı ve alkolik olmayan yağlı karaciğer hastalığı yer alır. Uzun süre tedavi edilmeyen siroz, bazı hastalarda karaciğer kanserine (hepatoselüler karsinom) zemin hazırlayabilir. |
Portal Ven Trombozu | Portal vende pıhtı oluşması, kan akışını engeller. |
Şistozomiyaz | Özellikle tropikal ülkelerde paraziter bir enfeksiyon nedeniyle oluşabilir. |
Karaciğer Granülomları | İyi huylu tümör benzeri oluşumlar, damarları tıkayarak portal hipertansiyona yol açabilir. |
Portal Hipertansiyon Belirtileri Nelerdir?
Çoğu zaman belirti vermeden ilerleyen portal hipertansiyon, komplikasyonlar ortaya çıktıkça kendini belli eder.
En sık görülen 5 belirti şunlardır:
Kusmukta kan (hematemez),
Dışkıda siyah veya kanlı görünüm,
Karında şişlik ve kilo artışı (asit),
Bacaklarda ödem (şişlik),
Zihinsel karışıklık ve unutkanlık (hepatik ensefalopati).
Portal Hipertansiyon Komplikasyonları
Yükselen portal basınç, yalnızca damar sistemiyle sınırlı kalmaz; zamanla tüm vücut sistemini etkileyebilecek bir dizi komplikasyona neden olabilir. Bu komplikasyonlar erken dönemde fark edilmediğinde, iç kanama, organ fonksiyon bozuklukları ve ciddi enfeksiyonlar gibi hayati riskler doğurabilir. En sık görülen komplikasyonlar:
Komplikasyon | Açıklama |
Asit | Karın boşluğunda sıvı birikimi. |
Özofagus varisleri | Yemek borusu çevresindeki damarların genişlemesi ve kanama riski. |
Hipersplenizm | Dalakta büyüme ve kan hücrelerinin fazla yok edilmesi. |
Hipoksemi | Akciğer damarlarında genişleme nedeniyle düşük kan oksijeni. |
Böbrek Yetmezliği | İleri evre vakalarda görülebilir. |
Portal Hipertansiyon Nasıl Teşhis Edilir?
Portal hipertansiyon genellikle belirti ve bulgularla klinik olarak tanınır. Ancak bazı testlerle kesinleşir:
Kan testleri: Karaciğer ve böbrek fonksiyonlarını değerlendirir.
Doppler Ultrasonografi: Portal ven akımını görüntülemek için kullanılır.
Endoskopi: Özofagus varisleri ve mide kanamalarını saptamak için kullanılır.
Portal Hipertansiyon Tedavi Yöntemleri
1. Medikal Tedavi
Beta blokerler ile damar basıncı düşürülmeye çalışılır.
Diüretikler (idrar söktürücüler) ile asit kontrolü (fazla sıvının kontrollü şekilde vücuttan uzaklaştırılması, karın şişliğinin azaltılması) sağlanır.
2. Endoskopik Tedaviler
Özofagus varisleri band ligasyonu ile kapatılabilir.
Kanamalar endoskopik yöntemle durdurulabilir.
Bazı durumlarda, kanamanın nedeni yüzeysel bir varis değil de mide ya da bağırsakta gelişen başka bir lezyonsa, ileri tekniklere başvurmak gerekebilir. Bu gibi vakalarda Endoskopik Submukozal Diseksiyon (ESD) adı verilen yöntem kullanılabilir. ESD, mide veya bağırsak mukozasında yerleşmiş olan şüpheli ve derin lezyonların cerrahiye gerek kalmadan, endoskopik olarak çıkarılmasını sağlar. Hem tanı koymak hem de bazı kanser öncüsü oluşumları tedavi etmek amacıyla tercih edilir. Portal hipertansiyon hastalarında özellikle mide duvarında gelişen damar bozukluklarında ya da eşlik eden başka patolojilerin ayırt edilmesinde ESD önemli bir rol oynayabilir.
3. Şant Prosedürleri
Distal Splenorenal Şant (Warren Şantı)
Hasta için en uygun seçenek budur çünkü splenik ven büyük ama tromboze değilse uygulanabilir.
Dalakta enfarkt olsa bile splenorenal akım varlığı, spontan şant gelişimini gösterebilir.
Portal sistemin diğer dallarına cerrahi erişim zor olduğunda, splenik ven üzerinden renal vene yönlendirme mümkündür.
Portokaval Şant (Yan-Yana veya Uçtan-Uca)
Portal vene giriş mümkün olmadığında uygulanamaz.
Kavernöz transformasyon varsa diseksiyon ve anastomoz zorlaşır.
Mesokaval Şant
Superior mezenterik venin tromboze olması nedeniyle uygulanabilirliği yoktur.
4. TIPS (Transjuguler İntrahepatik Portosistemik Şant)
Radyolojik yöntemle yapılan bir işlemdir.
Portal ven ile hepatik ven arasında stentle yeni bir geçiş oluşturulur.
Uygulama minimal invazivdir, ancak stent zamanla tıkanabilir.
5. Karaciğer Nakli
Geri dönüşü olmayan karaciğer hasarında, kalıcı çözüm olabilir.
Portal Hipertansiyonla Yaşamak ve Korunma Yöntemleri
Portal hipertansiyon tanısı aldıktan sonra yaşam tarzında yapılacak bazı değişiklikler, hem hastalığın seyrini yavaşlatabilir hem de komplikasyon riskini azaltabilir. Aynı zamanda bu hastalıktan korunmak da çoğu zaman mümkündür. Portal hipertansiyonla sağlıklı bir yaşam sürmek için;
Alkol kullanımı bırakılmalıdır.
Hepatit B ve C gibi karaciğeri etkileyen enfeksiyonlar erken evrede tespit edilip tedavi edilmelidir.
Düzenli takip ve ultrason kontrolleri yaptırılmalıdır.
Tuz kısıtlamalı diyet, karında sıvı birikimini azaltmaya yardımcı olur.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Portal hipertansiyon tamamen iyileşir mi?
Altta yatan neden tedavi edilmedikçe tamamen iyileşmesi zordur. Ancak semptomlar kontrol altına alınabilir.
Siroz olmayan kişilerde de görülür mü?
Evet. Portal ven trombozu veya şistozomiyaz gibi başka nedenlerle de gelişebilir.
Özofagus varisi nedir?
Yemek borusu çevresinde oluşan genişlemiş damarlardır. Kanama riski taşır.
Portal hipertansiyon kansızlık yapar mı?
Evet. Özellikle gizli mide-bağırsak kanamaları kansızlığa neden olabilir.
Portal hipertansiyon ağrı yapar mı?
Genellikle doğrudan ağrı yapmaz, ancak asit nedeniyle karın rahatsızlığı olabilir.
Hangi yaş grubunda daha sık görülür?
Genellikle 40 yaş üzeri, uzun süredir karaciğer hastalığı olan bireylerde yaygındır.
Portal hipertansiyon tedavi edilmezse ne olur?
İç kanama, böbrek yetmezliği ve ölüm gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Şant ameliyatları riskli midir?
Ameliyatlar uzman cerrahlar tarafından yapıldığında başarılı sonuçlar verir. Ancak her cerrahi işlemde olduğu gibi risk barındırır.
TIPS mi Warren şantı mı daha iyidir?
Duruma göre değişir. Cerrahi açıdan uygunsa Distal Splenorenal Şant daha kalıcı çözüm sunabilir.
Portal hipertansiyonun erken teşhisi mümkün mü?
Evet, düzenli takip ve karaciğer ultrasonu ile erken dönemde tanı konabilir.
Yorumlar